ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΙΟΥ

 

 

 

Σημειώσεις σεμιναρίου

Ασθένειες  

Ιοί

Σακόμορφη σήψη του γόνου

Βακτήρια

Ευρωπαϊκή Σήψη του Γόνου

Αμερικάνικη Σήψη του Γόνου

Μύκητες

Ασκοσφαίρωση

Λιθώδης γόνος

Νοσεμίαση

 

Εχθροί

Ακάρεα

Βαρρόα

Τραχιακή ακαρίαση

Έντομα

Σφήκες

Κηρόσκωρος

Μυρμήγκια

Θηλαστικά

Ποντίκια

αρκούδες

Άνθρωπος

 

Γόνος

Αμερικάνικη Σήψη

Ευρωπαϊκή Σήψη

Ασκοσφαίρωση

Βαρρόα

Σακόμορφη Σήψη

Λιθώδης Γόνος

 

Ενήλικες

Νοσεμίαση

Τραχιακή ακαρίαση

Ιώσεις

Γενικοί Κανόνες

Όλες οι ασθένειες και οι εχθροί αντιμετωπίζονται καλύτερα από τα δυνατά μελίσσια!

Σημαντική προσφορά της βασιλοτροφίας (επιλογή)!

Καθάρισμα-απολύμανση εξοπλισμού και κυψέλης!

Υγιής Γόνος

Η σημασία της διατήρησης υγιούς γόνου

Μεγαλύτερος πληθυσμός

Αυξημένη παραγωγή

Αποτελεσματικότερη εξυγιαντική συμπεριφορά

Μειωμένη πιθανότητα επιμόλυνσης άλλων μελισσιών

Επιτυχημένο ξεχειμώνιασμα

 

 

 

Προσβεβλημένος Γόνος

 

 

Βαρροάτωση

Αίτιο: Άκαρι Varroa destructor

Παθογένεση: Το άκαρι και οι απόγονοι του, παρασιτούν στο σφραγισμένο γόνο, απομυζώντας την αιμόλεμφο της λάρβας

Βιολογικός κύκλος

Είσοδος του ακάρεος σε κελί γόνου πριν σφραγιστεί

Γέννηση του πρώτου αυγού από το οποίο εκκολάπτεται αρσενικό άκαρι. Γονιμοποίηση του θηλυκού

Ωοτοκία 5-6 αυγών στο εργατικό κελί και 6-7 στο κηφηνοκέλι. Στο εργατικό κελί εξελίσσονται τα δύο πρώτα θηλυκά ενώ στο κηφηνοκέλι 3-4

Έξοδος των ακάρεων με την έξοδο της μέλισσας από το κελί, παρασιτισμός-μεταφορά σε ακμαίες μέλισσες και είσοδος σε άλλα κελιά

Μεταφορά από μελίσσι σε μελίσσι με λεηλασία, παραπλάνηση, μεταφορές πλαισίων, αγοραπωλησίες κτλ

Μελισσοκομική σημασία

Ο σημαντικότερος εχθρός σήμερα

Πέρα από την απομύζηση του γόνου είναι φορέας ιώσεων

Παραμορφωμένες μέλισσες, με τσαλακωμένα φτερά. Κατεστραμμένοι υποφαρυγγικοί αδένες

Σε βαριά προσβολή το μελίσσι εγκαταλείπει ή καταρρέει από ιώσεις

Εάν δεν αντιμετωπιστεί, το μελίσσι καταρρέει (;) την τρίτη χρονιά

Η αντιμετώπιση της παρουσιάζει πολλά προβλήματα

 

Βαρρόα:

Ένας πολύ σκληρός αντίπαλος Ένας εκπληκτικός οργανισμός!

Ταχύτητα

Αεροδυναμικό σχήμα

Ισχυρό μυϊκό σύστημα

Προστασία μέσα στο σφραγισμένο γόνο

Αναπαραγωγή μέσα στο σφραγισμένο γόνο

Ταχύτατη ανάπτυξη ανθεκτικότητας

Αντοχή

 Η κίνηση της βαρρόα

 

 

Προβλήματα στην αντιμετώπιση του ακάρεος

Η επιβάρυνση των προϊόντων της μέλισσας με φάρμακα

Η προστασία της βαρρόα μέσα στο κλειστό γόνο

Η τοξικότητα των φαρμάκων στις ακμαίες μέλισσες και στο γόνο

Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας της βαρρόα στα ακαρεοκτόνα

Ακαρεοκτόνα και ανθεκτικότητα

Εγκεκριμένα φάρμακα

 

Apistan (fluvalinate)

Perizin (coumaphos)

CheckMite (coumaphos)

Apivar (Amitraz)

Folbex VA (clorobenzilate, bromoprobilate)

Apitol (cymiazol)

Bayvarol (flumethrin)

Ανθεκτικότητα της Βαρρόα

 

fluvalinate

coumaphos

clorobenzilate

fluventhrin

amitraz

Αντιμετώπιση της Βαρρόα

Βιοτεχνικοί μέθοδοι

Θερμοθάλαμος, θερμοπληξία, απομάκρυνση κηφηνογόνου

Βιολογικά σκευάσματα

Γαλακτικό οξύ, φορμικό οξύ, θυμόλη, οξαλικό οξύ (35gr/1L) 5mL ανά πλαίσιο

Πράσινα Σκευάσματα

(Apiguard, Apilife Var, Thymovar)

Χημική καταπολέμηση

Τακ-Τικ, Ασουντόλ, Μαυρίκ κτλ 

Θερμοθάλαμος

Απομόνωση των πλαισίων του σφραγισμένου γόνου από το μελίσσι με τη χρήση πυκνού πλέγματος που δεν επιτρέπει τη διέλευση του ακάρεος

Κατασκευή που αποτρέπει τη διαφυγή θερμότητας η οποία τοποθετείται σαν δεύτερος όροφος (χαμηλές θερμοκρασίες) ή απλά, δεύτερος όροφος για τα πλαίσια του εκκολαπτόμενου γόνου

Καταπολέμηση με χημικά ή βιολογικά σκευάσματα μακριά από το μελίσσι και επιστροφή των πλαισίων

Απομάκρυνση κηφηνογόνου

Κηφηνοκηρήθρες

Απομακρύνοντας 2-4 κηφηνοκηρήθρες τον Απρίλιο-Μάιο, μειώνεται η αρχική προσβολή κατά 40-90%

Η αποτελεσματικότητα αυξάνει εάν πριν την εισαγωγή των κηφηνοκηρήθρων το μελίσσι ήταν χωρίς γόνο

Όσες περισσότερες κηρήθρες αφαιρούμε τόσο περισσότερες βαρρόα απομακρύνουμε

Αμερικάνικη Σήψη του Γόνου

Αίτιο: Βακτήριο Paenibacillus larvae

Παθογένεση: Μολυσμένη τροφή στη λάρβα.

Ανάπτυξη λάρβας σε μολυσμένο κελί

Βλάστηση των σπορίων στο στομάχι της λάρβας. Σηψαιμία.

Συμπτωματολογία-Διάγνωση:

Οπές στα καλύμματα των κελιών του γόνου.

«Βύθιση» του καλύμματος του γόνου-Σκούρο χρώμα. Οσμή σήψης. Στο στάδιο της νύμφης η προβοσκίδα είναι χαρακτηριστικά προσκολλημένη στο κελί

Δοκιμή της λαβίδας.

Νεκρές και στεγνές λάρβες «λέπια» στα κελιά.

Εμφανίζεται όλες τις εποχές που υπάρχει γόνος

Σπόρια ανθεκτικά στη ξήρανση, θέρμανση, χημικά, αντιβιοτικά

Ευνοείται από την εξασθένιση του μελισσιού

Περιορίζεται σε περιόδους έντονης νεκταροέκκρισης

Μελισσοκομική σημασία της Αμερικάνικης Σήψης του Γόνου

Σημαντική πάθηση

Πολύ ανθεκτικά σπόρια του βακτηρίου

Διασπορά τους και στα προϊόντα της κυψέλης

Η μετατροπή της λάρβας σε «ιξώδη μάζα» ή σε λέπι, καθιστά αδύνατη την απομάκρυνση της από τις μέλισσες

Βραδεία φυσική εξάπλωση της πάθησης

(μικρή ποσοστιαία ζημία σε πολλές χώρες 1%)

Αντιμετώπιση της Αμερικάνικης Σήψης του Γόνου

Α. Μέτρα υγιεινής και προφύλαξης

Διατήρηση δυνατών μελισσιών

Επιλογή ανθεκτικών μελισσιών («παγωμένος γόνος»)

Βαριά προσβεβλημένα μελίσσια θανατώνονται & καίγονται (μέλισσες και κηρήθρες). Οι κυψέλες απολυμαίνονται με φλόγιστρο.

Στο αρχικό στάδιο της προσβολής καίγονται μόνο πλαίσια γόνου με τα προσβλημένα κελιά.

Οι σπόροι της Α.Σ.καταστρέφονται στους 110ο C για 2-3 ώρες ή στους 140ο C για 60-90΄

Απολύμανση μελισσοκομικού εξοπλισμού

Επιλογή ανθεκτικών μελισσιών στην Α.Σ.Γ. και γενικότερα, επιλογή εξυγιαντικής συμπεριφοράς

Αντιμετώπιση της Αμερικάνικης Σήψης του Γόνου

Χημική καταπολέμηση

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΣΚΕΥΑΣΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΣΗΨΗΓΟΝΙΑΣ!!!

 

Ευρωπαϊκή σήψη του γόνου

Αίτιο: Βακτήριο Melissococcus pluton

Παθογένεση: Κατάποση σπορίων του μαζί με την τροφή. Πολλαπλασιασμός του βακτηρίου μέσα στον εντερικό σωλήνα του γόνου. Ανταγωνισμός για τροφή και θανάτωση του γόνου από ασιτία

Συμπτωματολογία-Διάγνωση: Θάνατος της λάρβας στο ανοικτό κελί. Προνύμφες με κίτρινη απόχρωση με έντονα ορατές τις τραχείες & αφύσικη θέση στο κελί. Η νεκρή προνύμφη αποξηραίνεται και σχηματίζει λέπι που εύκολα απομακρύνεται από τις μέλισσες

Μικροσκοπική εξέταση

Μελισσοκομική σημασία-Καταπολέμηση

Μελισσοκομική σημασία:

 

Μικρότερη ζημιά από την Α.Σ.Γ.

Εκδηλώνεται κυρίως σε αδύνατα μελίσσια

Καταπολέμηση:

Τα δυνατά μελίσσια έχουν τη δυνατότητα «αυτοθεραπείας»

Καταστρέφονται προσβεβλημένες & σκοτεινόχρωμες κηρήθρες.

Απολύμανση των κηρήθρων με φλόγιστρο

Αντικατάσταση της βασίλισσας

Χημική καταπολέμηση:

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΣΚΕΥΑΣΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΣΗΨΗΓΟΝΙΑΣ!!!

Ασκοσφαίρωση

Αίτιο: Μύκητας Ascosphaera apis

Παθογένεση: Μόλυνση μέσα από το πεπτικό σύστημα της λάρβας. Κατάποση σπορίων μαζί με την τροφή. Οι μυκηλιακές υφές διαπερνούν το έντερο και βλαστάνουν στην αιμολέμφο. Διάρρηξη του εξωσκελετού.

Συμπτωματολογία-Διάγνωση:

Μουμιοποιημένες προνύμφες. Άσπρες (όταν δε σχηματίζονται σπόρια). Σκούρο πράσινο ή μαύρο (όταν έχουμε σχηματισμό σπορίων). Μούμιες στην είσοδο και στον πυθμένα της κυψέλης.

Τα σπόρια διατηρούνται:

2 χρόνια στο μέλι

1 χρόνο στη γύρη

15 χρόνια στο περιβάλλον

Η ασθένεια ευνοείται

α) από παράγοντες που «στρεσάρουν» το μελίσσι (απώλεια πληθυσμού, απουσία νερού, καύσωνας, συχνές επιθεωρήσεις, ακάθαρτες κυψέλες, περιορισμός τροφών κ.α).

β) Η θερ/σία του γόνου <35ο C νωρίς την άνοιξη.

γ) Βροχερή άνοιξη, ξηρό καλοκαίρι με υψηλές θερ/σίες.

δ) Κακός αερισμός της κυψέλης

Αντιμετώπιση της Ασκοσφαίρωσης

Μέτρα υγιεινής και προφύλαξης

Δυνατά μελίσσια

Απομάκρυνση των μουμιοποιημένων προνυμφών.

Απομάκρυνση των μαύρων, παλιών κηρυθρών.

Αντικατάσταση βασιλισσών με επιλογή.

Απολύμανση μελισσοκομικού υλικού.

Περιορίζονται οι επιθεωρήσεις στις αναγκαίες.

Καλός αερισμός της κυψέλης το καλοκαίρι, απομάκρυνση της υγρασίας το χειμώνα

Χημικά μέσα

Δεν υπάρχει εγκεκριμένο σκεύασμα!

Σορβικό κάλι 1%. Επηρεάζεται ο γόνος.

Θυμόλη 0.7% σε χαρτί.

Πυροθειώδες νάτριο, βενζοϊκό νάτριο, σαλικυλικό νάτριο, προπιονικό κάλι 7:2:2:2 γρ.σε 1 κιλό ζαχαροζύμαρο .

Σορβικό και προπιονικό νάτριο από 2 γρ. σε 1 κιλό ζαχαροζύμαρο.

ΝΟΣΕΜΙΑΣΗ

Ασθένεια των ακμαίων μελισσών

Παθογόνο αίτιο:

Μύκητας Nosema apis

Nosema ceranae (ασιατική νοσεμίαση)

Προσβάλλει εργάτρια, βασίλισσα, κηφήνα

Δεν προσβάλει τις λάρβες

Προσβάλει:

Τα επιθηλιακά κύτταρα του στομάχου

Προσβάλλει επίσης τους υποφαρυγγικούς αδένες, επηρεάζει την παραγωγή βασιλικού πολτού

Παθογένεση

Μόλυνση από νερό και τροφή που περιέχουν σπόρια

Εκβλάστηση στο κυρίως στομάχι

Απελευθέρωση του «πολικού νηματίου»

Μόλυνση επιθηλιακών κυττάρων

Η τροφή δεν αφομοιώνεται

 

Εξέλιξη της προσβολής

 

Προσβολή

 

Τελικό στάδιο προσβολής

Όλα τα κύτταρα παρασιτούνται

Διάρρηξη των επιθηλιακών κυττάρων

Απελευθέρωση των σπορίων μέσα στο στομάχι

Προώθηση των σπορίων στο απευθυσμένο έντερο

Επιμόλυνση νέων κυττάρων

Εξέλιξη - Ετήσια αύξηση

Η εξέλιξη της ασθένειας εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες (κυρίως της άνοιξης)

Προσβεβλημένο μελίσσι από την προηγούμενη χρονιά: Καθαρισμός κελιών για ωοτοκία - Κατάποση σπορίων - Τροφάλλαξη - Διασπορά της νόσου

Παραμάνες: Κατανάλωση άφθονης γύρης - Αύξηση περιττωμάτων - Αδυναμία συγκράτησης - Κένωση μέσα στην κυψέλη

Μολυσμένα κόπρανα: Κύρια εστία μόλυνσης

Προσβεβλημένο μελίσσι

 

Εποχιακές συνθήκες που ευνοούν τη νόσο

Άνοιξη: Χαμηλές θερμοκρασίες Περιορισμένες ανθοφορίες

Καλοκαίρι: Μικρής διάρκειας, βροχερό

Χειμώνας: Βαρύς, παρατεταμένη κακοκαιρία και χαμηλές θερμοκρασίες

Συμπτωματολογία

Οξεία μορφή: Ταχύτατη απώλεια εργατριών. Η βασίλισσα (αν ζει) μένει με ελάχιστες συνοδούς. Πολλές νεκρές μέλισσες μέσα στην κυψέλη

Χρόνια μορφή: Μέλισσες στην είσοδο της κυψέλης ή στο έδαφος με πρησμένη κοιλιά και ασύνδετα φτερά. Αδυνατούν να πετάξουν. Δυσεντερία (περιττώματα ανοικτού καστανού χρώματος). Αδυνατούν να κεντρίσουν. Θάνατος κοντά στην κυψέλη τους

Διάγνωση

«Δοκιμή του στομάχου» στο μελισσοκομείο

Παρατήρηση του στομάχου στο στερεοσκόπιο

Μικροσκοπική παρατήρηση

Χρήση μικροσκοπίου

Προσοχή στον τρόπο δειγματοληψίας!

Τουλάχιστον 30 μέλισσες ανά κυψέλη

Κάλυψη όλου του ηλικιακού φάσματος

Χωρισμός σε ομάδες των 5 μελισσών

Μελισσοκομική σημασία

Ιδεώδεις συνθήκες - Μικρή ζημιά

Δυσμενείς συνθήκες - Σημαντικές απώλειες

Nosema ceranae

Σχετικά πρόσφατη εισβολή από την Ασία στην Ευρώπη

Θεωρείται πιο επικίνδυνη (;)

Δεν είναι εποχιακή

Δεν παρουσιάζει ορατά συμπτώματα!

Καταπολέμηση

 

Φουμαγγιλλίνη (Fumagillin)

Μύκητας Aspergillus fumigatus

FUMIDIL B

Αραίωση σε σιρόπι

(1 gr Fumidil B σε 1 L σιροπιού)

 

Καλύτερο «φάρμακο»: Ο μελισσοκόμος

Αποστείρωση

Διατήρηση δυνατών μελισσιών

Νέα σκευάσματα: (Vita Feed Gold, Protofil κτλ)

 

Μεγάλος Κηρόσκωρος, Galleria mellonella

 

Γκρίζα νυχτόβια πεταλούδα, 7-17 mm

Είναι δραστήρια Μάιο - Οκτώβριο

Ωοτοκεί 300-1000 ωά, σε προφυλαγμένες θέσεις

Τα ωά εκκολάπτονται σε 3-5 ημέρες στους 29°-35°C και σε 30 ημέρες στους 18°C

Οι προνύμφες :

ανοίγουν στοές στις κηρήθρες

τρέφονται με το κερί και τα δερμάτια των μελισσών

σε 10 ημέρες το βάρος αυτών διπλασιάζεται και την 18η-19η ημέρες υφαίνει βομβύκιο

Σε 25-30 ημέρες το ακμαίο εξέρχεται από το βομβύκιο

Ζημιές στο μελίσσι

Καταστροφή αποθηκευμένων κηρηθρών

προσβολή κηρηθρών που δεν καλύπτονται από μέλισσες - έντονη ανησυχία - λιποταξία

ζημιές στις κυψέλες και τα πλαίσια

Αντιμετώπιση

Α) Μέτρα υγιεινής – προφύλαξης

διατήρηση δυνατών μελισσιών

απομάκρυνση κηρηθρών που δεν καλύπτονται από μέλισσες

καθαρισμός βάσεων, στοκάρισμα κυψελών, κάψιμο με φλόγιστρο

αποθήκευση κηρηθρών σε θερμοκρασία <10°C

Β) Φυσικά μέτρα

Καταστροφή των εξελικτικών σταδίων του κηρόσκωρου με χρήση κατάλληλων θερμοκρασιών

Θερμοκρασία °C -17 -7 5 10 46 49

Χρόνος 1,5 ώρες 4,5 ώρες 20ημέρες 25 ημέρες 80 λεπτά 40 λεπτά

Γ) Χημικά μέτρα

κηροσκωρίνη, παραδιχλωροβενζόλιο x

θειάφιx

οξικό οξύx

φωσφίνη, διοξείδιο του άνθρακα, διβρωμιούχο αιθυλένιοx

Μικρός Κηρόσκωρος Achroea grisella

Γκρίζα νυχτόβια πεταλούδα, μικρότερη σε μέγεθος από τον μεγάλο κηρόσκωρο

Ωοτοκεί 100-200 ωά, σε προφυλαγμένες θέσεις

Ο βιολογικός κύκλος του διαρκεί 2-3 μήνες

Τα μεταξένια νημάτια του κηρόσκωρου φυλακίζουν τις νύμφες των μελισσών, οι οποίες δεν μπορούν να εξέλθουν από το κελί - Γκαλερίαση

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Μελισσοφάγος Merops apiaster

 

Αποδημητικό

Εμφανίζεται Μάρτιο έως Σεπτέμβριο

Επιτίθενται ομαδικά και τρώνε μέλισσες εν πτήση

Ειδικό έδεσμα οι βασίλισσες







 

Ποντίκι

 

Φτιάχνει τη φωλιά του μέσα στην κυψέλη

Καταστρέφει τις κηρήθρες

Προκαλεί μεγάλη αναστάτωση στο μελίσσι